1. Ауыр мұнай өндіруге арналған беттік белсенді заттар
Ауыр мұнайдың жоғары тұтқырлығы мен нашар аққыштығына байланысты оны алуда айтарлықтай қиындықтар туындайды. Мұндай ауыр мұнайды алу үшін кейде ұңғыма оқпанына беттік белсенді заттардың сулы ерітіндісі айдалады, ол жоғары тұтқыр мұнайды төмен тұтқыр мұнай эмульсиясына айналдырады, содан кейін оны жер бетіне айдауға болады.
Бұл ауыр мұнай эмульгациясы және тұтқырлығын азайту әдісінде қолданылатын беттік белсенді заттарға натрий алкилсульфонаты, полиоксиэтилен алкил спирті эфирі, полиоксиэтиленалкил фенол эфирі, полиоксиэтилен-полиоксипропилен полиамині және натрий полиоксиэтилен сульфаты спирті жатады.
Алынған судағы мұнай эмульсиясы суды бөлуді қажет етеді, ол үшін өнеркәсіптік беттік белсенді заттар деэмульгаторлар ретінде де қолданылады. Бұл деэмульгаторлар майдағы су эмульгаторлары болып табылады. Жиі қолданылатындарына катиондық беттік белсенді заттар немесе нафтен қышқылдары, асфальт қышқылдары және олардың поливалентті металл тұздары жатады.
Кәдімгі айдау әдістерін қолдану арқылы алынбайтын ерекше тұтқыр шикізаттар үшін термиялық қалпына келтіру үшін бу айдау қажет. Термиялық қалпына келтіру тиімділігін арттыру үшін беттік белсенді заттар қажет. Кең таралған тәсілдердің бірі - бу айдау ұңғымасына көбікті айдау, атап айтқанда, конденсацияланбайтын газдармен бірге жоғары температураға төзімді көбік түзгіштер.
Кеңінен қолданылатын көбік түзетін заттарға алкилбензол сульфонаттары, α-олефин сульфонаттары, мұнай сульфонаттары, сульфондалған полиоксиэтилен алкил спиртінің эфирлері және сульфондалған полиоксиэтилен алкилфенол эфирлері жатады. Қышқылдарға, негіздерге, оттегіге, жылу мен майға қарсы жоғары беттік белсенділігі мен тұрақтылығына байланысты фторланған беттік белсенді заттар тамаша жоғары температурада көбік түзетін агенттер болып табылады.
Дисперстік мұнайдың қабаттың кеуекті құрылымы арқылы өтуін жеңілдету үшін немесе қабат бетіндегі мұнайды ығыстыруды жеңілдету үшін жұқа қабықшалы таратқыштар деп аталатын беттік белсенді заттар қолданылады. Жалпы мысал ретінде оксиалкилирленген фенолды шайырлы полимерлік беттік белсенді заттар болып табылады.
2. Балауыз шикі мұнайды алу үшін беттік белсенді заттар
Балауызды шикі майды алу балауызды үнемі алдын алуды және жоюды қажет етеді. Беттік белсенді заттар балауыз ингибиторлары ретінде де, парафинді дисперсенттер ретінде де қызмет етеді.
Балауызды тежеу үшін майда еритін беттік белсенді заттар (балауыз кристалдарының беттік қасиеттерін өзгертеді) және суда еритін беттік белсенді заттар (құбырлар, сорғыш таяқшалар және жабдық сияқты балауыз тұндыру беттерінің қасиеттерін өзгертеді) бар. Мұнайда еритін қарапайым беттік белсенді заттарға мұнай сульфонаттары және амин типті беттік белсенді заттар жатады. Суда еритін нұсқаларға натрий алкилсульфонаты, төрттік аммоний тұздары, алкилполиоксиэтилен эфирлері, ароматты полиоксиэтилен эфирлері және олардың натрий сульфонат туындылары жатады.
Парафинді кетіру үшін беттік белсенді заттар майда еритін (май негізіндегі парафинді кетіргіштерде қолданылады) және суда еритін (мысалы, сульфонатты типті, төрттік аммоний типті, полиэфирлі типті, Tween типті, ОП типті БАЗ және сульфат/сульфатты типті БАЗ) болып бөлінеді.
Соңғы жылдары отандық және халықаралық тәжірибеде май негізіндегі және су негізіндегі кетіргіштерді гибридті парафинді дисперсенттерге біріктіріп, балауыздың алдын алу мен жоюды біріктірді. Олар мұнай фазасы ретінде хош иісті көмірсутектерді және су фазасы ретінде парафинді ерітетін қасиеттері бар эмульгаторларды пайдаланады. Эмульгатордың тиісті бұлттылық нүктесі (ол бұлтты болатын температура) болғанда, ол балауызды тұндыру аймағынан төмен деэмульгациялайды, бір уақытта жұмыс істеу үшін екі компонентті босатады.
3. Шикі мұнайды сусыздандыруға арналған беттік белсенді заттар
Біріншілік және қайталама мұнайды алуда судағы мұнай деэмульгаторлары негізінен қолданылады. Өнімнің үш буыны әзірленді:
1.Бірінші буын: карбоксилаттар, сульфаттар және сульфонаттар.
2.Екінші ұрпақ: Төмен молекулалық салмақты ионды емес беттік белсенді заттар (мысалы, ОП, ПЭГ және сульфондалған кастор майы).
3. Үшінші буын: Жоғары молекулалы иондық емес беттік белсенді заттар.
Кейінгі кезеңдегі қайталама және үшінші реттік қалпына келтіруде шикі мұнай көбінесе мұнайдағы су эмульсиялары түрінде болады. Деэмульгаторлар төрт санатқа бөлінеді:
·Төрттік аммоний тұздары (мысалы, тетрадецил триметил аммоний хлориді, дицетил аммоний хлориді), олар анионды эмульгаторлармен әрекеттесіп, HLB (гидрофильді-липофильді тепе-теңдікті) өзгертеді немесе су-ылғалды саз бөлшектеріне адсорбцияланады, біз олардың қабілетін өзгертеді.
· Анионды беттік белсенді заттар (судағы май эмульгаторы ретінде әрекет етеді) және майда еритін ионды емес беттік белсенді заттар, сонымен қатар майдағы су эмульсияларын бұзу үшін тиімді.
Жіберу уақыты: 17 қыркүйек 2025 ж